به گزارش کردپرس، حزب کارگران کردستان ترکیه (پ.ک.ک) اعلام کرده است که تنها در صورتی وارد گفتوگوهای صلح با آنکارا میشود که عبدالله اوجالان، رهبر زندانی این گروه، آزاد شود؛ مطالبهای که میتواند ترکیه را با بحرانی ملی روبهرو کند.
بازگشت سایه جنگ بر میز مذاکره
پس از سالها تنش مداوم، تغییرات میدانی در سوریه، و افزایش فشارهای داخلی بر دولت ترکیه، اکنون گزارشها نشان میدهد که پ.ک.ک در حال ارسال سیگنالهایی برای ازسرگیری مذاکرات با آنکارا است.
اما بهای این گفتوگوها سنگین و برای رجب طیب اردوغان، رئیسجمهوری ترکیه، از نظر سیاسی بسیار پرهزینه است و آن آزادی یا نقشآفرینی پررنگ عبدالله اوجالان در روند مذاکرات است.
اوجالان صرفاً یک زندانی مشهور نیست. برای میلیونها کرد، او نماد پروژه ملی کردی است. در مقابل، برای میلیونها ترک—بهویژه در ساختار امنیتی—او «تروریست شماره یک» است؛ معمار شورشی که دههها خشونت و بیثباتی ایجاد کرده است. آزادی اوجالان میتواند جنجالیترین تصمیم تاریخ معاصر ترکیه باشد.
پکک بهخوبی از این حساسیت آگاه است. این گروه، با توجه به فشارهای اقتصادی، اعتراضات داخلی و درگیریهای منطقهای ترکیه از سوریه تا قفقاز، معتقد است که اردوغان به صلح نیاز دارد و از این وضعیت بهعنوان اهرم فشار استفاده میکند.
برخورد خط قرمز آنکارا با واقعیتهای جدید
نیروهای اطلاعاتی ترکیه در سال ۱۹۹۹، اوجالان را در کنیا دستگیر و به ترکیه منتقل کردند. او ابتدا به اعدام محکوم شد، اما پس از لغو مجازات مرگ در سال ۲۰۰۴، حکم او به حبس ابد تبدیل شد. اوجالان هنوز در زندان فوقامنیتی امرالی در دریای مرمره نگهداری میشود و سالها تنها زندانی این جزیره بوده است.
موضع رسمی ترکیه همواره روشن بوده: اوجالان هرگز نباید آزاد شود. حتی در دوران «فرایند صلح» ۲۰۱۵-۲۰۱۳ که بیشترین میزان پیشرفت در مذاکرات حاصل شد، او از زندان امکان تأثیرگذاری داشت اما آزادی او هرگز مطرح نشد.
اما امروز سیاست داخلی ترکیه تغییر کرده است زیرا:
- اقتصاد در وضعیت شکننده قرار دارد.
- جنبش سیاسی کردها علیرغم فشارها همچنان مؤثر است.
- حزب حاکم عدالت و توسعه (AKP) با ریزش جدی آرا مواجه شده است.
- ائتلاف ملیگرایان که زمانی یکپارچه بود، اکنون بر سر نحوه مواجهه با مسئله کردها دچار شکاف شده است.
این وضعیت پارادوکسی ایجاد کرده است. آزادی اوجالان برای بسیاری غیرقابل تصور است، اما بیتوجهی به مطالبات کردها نیز از نظر سیاسی بسیار پرهزینه است. رویکرد امنیتی چند دهه اخیر، پ.ک.ک را شکست نداده و صرفاً میدان نبرد را به شمال عراق و سوریه منتقل کرده است.
بنابراین پرسش امروز اردوغان این نیست که «آیا روش قدیمی جواب میدهد؟» بلکه این است: آیا حاضر است ریسک سیاسی عظیم اتخاذ رویکردی جدید را بپذیرد؟
قدرتنمایی پ.ک.ک
درخواست آزادی اوجالان فقط نمادین نیست؛ بخشی از راهبردی بزرگتر است.
پکک میداند هر مذاکرهای بدون حضور مستقیم بنیانگذار این گروه، در میان بدنه سازمان و بخش بزرگی از جامعه کرد نامعتبر تلقی میشود. در روایت پکک، اوجالان «نلسون ماندلای کردها» است.
همزمان، گروه میخواهد پیش از آغاز مذاکرات، امتیاز سیاسی بزرگی از ترکیه بگیرد تا اراده سیاسی آنکارا را آزمایش کرده باشد. هر انعطافپذیری—حتی حداقلی—در موضوع اوجالان، از نگاه پکک «پیروزی روانی» محسوب میشود.
در داخل ترکیه نیز این مطالبه میتواند زلزله به پا کند زیرا:
- ملیگرایان آزادی اوجالان را خط قرمز میدانند.
- در مقابل، گروههای چپ و برخی جریانهای کردی معتقدند بدون نقشآفرینی اوجالان صلح واقعی ممکن نیست.
تأثیر این موضوع بر سیاست داخلی ترکیه میتواند بسیار عمیق باشد. ائتلاف سیاسی اردوغان احتمالاً فرو میپاشد؛ حزب حرکت ملی (MHP) بهشدت واکنش منفی نشان خواهد داد، اما بخشی از بدنه AKP ممکن است در صورت کاهش تنشها و ایجاد فضای سیاسی جدید از این اقدام حمایت کند. پکک دقیقاً روی این شکافها بازی میکند.
چشمانداز نامطمئن مذاکرات
حتی اگر دو طرف پای میز بیایند، ساختار مذاکرات شکننده خواهد بود زیرا:
- ترکیه خواهان خلع سلاح و برچیدن کامل تشکیلات پکک است.
- پکک خواهان بهرسمیتشناختن سیاسی و نوعی خودمختاری است.
- اعتماد میان دو طرف تقریباً صفر است.
شرایط منطقهای نیز معادله را پیچیدهتر میکند زیرا:
- شاخه سوری پکک (یپگ) با حمایت آمریکا یک شبهدولت در شمالشرق سوریه ایجاد کرده است.
- در اقلیم کردستان عراق، ترکیه دائماً علیه مواضع پکک عملیات انجام میدهد.
- برخی کشورهای منطقه نیز بسته به شرایط، گاه علیه و گاه هماهنگ با گروههای کردی عمل میکنند.
بنابراین صلح میان ترکیه و پ.ک.ک جدا از محیط منطقهای نیست و هر بازیگری سهمی در جلوگیری از پیروزی رقیب دارد.
در نتیجه احتمال دستیابی به توافقی پایدار پایین به نظر میرسد، اما اینکه دو طرف حتی درباره مذاکرات صحبت میکنند، نشاندهنده افزایش اضطرار و تغییر محاسبات است.
اردوغان و بنبست انتخابها
اردوغان سیاستمداری است که بارها نشان داده توان اتخاذ تصمیمهای بزرگ و غیرمنتظره را دارد. اگر به این جمعبندی برسد که یک مذاکره کنترلشده با پکک میتواند جنوبشرق ترکیه را آرام، حضور نظامی کشور را در خارج سبکتر، و فضای سیاسی را برای انتخابات آینده بازتر کند، شاید وارد این مسیر شود.
اما آزادی اوجالان—یا حتی دادن نقش عمومی به او—خطرناکترین قمار سیاسی دوران اردوغان خواهد بود زیرا خطر:
- شلعه ور شدن خشم شدید ملیگرایان
- فروپاشی احتمالی ائتلاف حاکم
- احتمال بروز ناآرامیهای خیابانی را به دنبال دارد.
در مقابل، رد کامل مذاکرات نیز هزینه دارد که ادامه شورش، بیثباتی سیاسی میان کردها، و جنگ سایهای بیپایان در منطقه را به دنبال خواهد داشت که ترکیه توان آن را ندارد.
ترکیه و پکک بار دیگر یکدیگر را در میدان سیاست رصد میکنند؛ هر دو ضعف طرف مقابل را میبینند. اما آزادی اوجالان چیزی فراتر از امتیاز سیاسی است—این موضوع نقطهعطفی در حافظه تاریخی ملت ترکیه است.
اگر این واقعاً مطالبه آغازین پکک باشد، آنکارا در برابر انتخابی سرنوشتساز قرار گرفته است: یا قوانین سیاست مدرن ترکیه را بازنویسی کند، یا یک دهه دیگر جنگ کمشدت را بپذیرد.
پکک بهای صلح را مشخص کرده است. آیا اردوغان میتواند—و میخواهد—آن را بپردازد؟
نویسنده: براندون جی ویکرت
منبع: نشنال اینترست آمریکا
نظر شما