به گزارش کردپرس، اقلیم کردستان عراق در یکی از پیچیده‌ترین نقاط ژئوپلیتیک منطقه ای که در آن، انرژی دیگر صرفاً یک خدمت عمومی نیست، بلکه به ابزاری سیاسی برای اعمال فشار و شکل‌دهی به روابط قدرت تبدیل شده است، قرار دارد. بغداد در پی تمرکز هرچه بیشتر کنترل فدرال بر منابع انرژی است، ترکیه بر مسیرهای صادرات و ترانزیت شمال عراق نفوذ تعیین‌کننده دارد و کشورهای حوزه خلیج فارس با سرمایه‌گذاری در انرژی‌های پاک، نفوذ نرم خود را گسترش می‌دهند. در این میان، برق به یکی از حساس‌ترین میدان‌های منازعه سیاسی بدل شده است.

در سال‌های اخیر، ساختار شکننده برق در اقلیم کردستان بارها به نقطه ضعف سیاسی این منطقه تبدیل شده است. کمبود گاز و اختلال در تأمین سوخت، به‌ویژه در تابستان، موجب قطعی‌های گسترده برق شده و فشار اجتماعی و اقتصادی آن مستقیماً متوجه نهادهای حاکم در اربیل بوده است. هرگونه تغییر در قواعد فدرال، اختلافات قراردادی یا تنش‌های منطقه‌ای، به سرعت خود را در شبکه برق نشان داده و نارضایتی عمومی را تشدید کرده است.

در چنین شرایطی، راهبرد برق هیبریدی گاز–خورشید فراتر از یک انتخاب زیست‌محیطی مطرح می‌شود. این مدل، با ترکیب انرژی خورشیدی، نیروگاه‌های گازی انعطاف‌پذیر و ذخیره‌سازی انرژی، می‌تواند وابستگی تک‌منبعی را کاهش داده و تاب‌آوری شبکه برق اقلیم را افزایش دهد. هدف این رویکرد نه استقلال کامل، بلکه کاهش آسیب‌پذیری سیاسی و افزایش قدرت مانور است.

انرژی؛ ابزار فشار سیاسی

انرژی به یکی از مؤثرترین ابزارهای فشار بر اقلیم کردستان تبدیل شده است. بغداد با اتکا به احکام قضایی، نظارت بر قراردادهای نفت و گاز و انتقال مشروط بودجه، نفوذ خود را بر بخش انرژی افزایش داده است. برق در این میان نقش کلیدی دارد؛ چرا که هرگونه محدودیت یا اختلال در تأمین آن، مستقیماً زندگی روزمره شهروندان و فعالیت اقتصادی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و هزینه سیاسی آن متوجه دولت اقلیم می‌شود، نه دولت فدرال.

در شمال، ترکیه با کنترل مسیرهای صادراتی و ترانزیتی، اهرم مهمی در اختیار دارد. همکاری با آنکارا به معنای جریان درآمد و ثبات نسبی است و تنش، به تأخیر، عدم قطعیت و فشار اقتصادی منجر می‌شود. این وابستگی به یک مسیر اصلی، همزمان فرصت و محدودیت ایجاد کرده است.

در جنوب نیز کشورهای حاشیه خلیج فارس از مسیر سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر و زیرساخت‌های برق وارد میدان شده‌اند. این حضور، اگرچه فرصت جذب سرمایه و فناوری را فراهم می‌کند، اما لایه‌ای دیگر از رقابت ژئوپلیتیکی را به نظام انرژی عراق می‌افزاید.

مزیت راهبردی برق هیبریدی

مدل هیبریدی گاز–خورشید منطق وابستگی را تغییر می‌دهد. انرژی خورشیدی که به‌طور محلی تولید و مدیریت می‌شود، امکان کاهش فشار ناشی از کمبود سوخت و اختلالات بیرونی را فراهم می‌کند. حتی جایگزینی بخشی از تولید برق با خورشیدی، می‌تواند دامنه تأثیرگذاری بازیگران خارجی را محدود کند.

در این چارچوب، گاز همچنان نقش مهمی ایفا می‌کند، اما نه به‌عنوان منبع انحصاری. نیروگاه‌های گازی مدرن و انعطاف‌پذیر می‌توانند پس از غروب خورشید پایداری شبکه را حفظ کنند و مکمل تولید خورشیدی باشند. مسئله اصلی، وابستگی مطلق به گاز است، نه استفاده از آن.

ذخیره‌سازی انرژی—به‌ویژه باتری‌ها—عنصر تعیین‌کننده این راهبرد است. بسیاری از نارضایتی‌های اجتماعی و فشارهای سیاسی در ساعات عصر و شب، هم‌زمان با افت تولید و اوج مصرف شکل می‌گیرد. ذخیره‌سازی، امکان هموارسازی این شکاف را فراهم می‌کند و ثبات شبکه را افزایش می‌دهد.

در کنار این موارد، مدیریت هوشمند شبکه، شامل پایش، پیش‌بینی و کنترل پیشرفته، می‌تواند کارایی سیستم را در شرایط نهادی پیچیده عراق بهبود بخشد و از تبدیل مشکلات فنی به بحران‌های سیاسی جلوگیری کند.

پیامدهای ژئوپلیتیکی

تقویت تاب‌آوری انرژی، روابط سیاسی اقلیم کردستان را نیز بازتعریف می‌کند. هیبریدسازی اختلافات با بغداد را حل نمی‌کند، اما قدرت چانه‌زنی اربیل را افزایش می‌دهد و فشار ناشی از ابزار برق را کاهش می‌دهد. وقتی شبکه کمتر شکننده باشد، مذاکرات بودجه‌ای و حقوقی در فضایی متعادل‌تر انجام می‌شود.

نفوذ ترکیه نیز در چنین شرایطی شکل متفاوتی به خود می‌گیرد. اقلیمی که بقای اقتصادی‌اش کمتر به صادرات انرژی وابسته است، آزادی عمل بیشتری در برابر فشارهای سیاسی خواهد داشت، هرچند همکاری انرژی همچنان به‌عنوان نوعی وابستگی متقابل باقی می‌ماند.

اقلیم کردستان عراق در آستانه یک انتخاب راهبردی قرار دارد. تصمیم‌های امروز در حوزه انرژی، نه‌تنها پایداری شبکه برق، بلکه موقعیت سیاسی و اعتماد اجتماعی را در دهه آینده شکل خواهد داد. برق هیبریدی گاز–خورشید راه‌حل همه مشکلات نیست، اما می‌تواند پایه‌ای برای کاهش آسیب‌پذیری، افزایش ثبات و تقویت قدرت مانور سیاسی اقلیم فراهم کند.

اقلیم کردستان تا سال ۲۰۳۵، یا به سمت نظام انرژی تاب‌آورتر و قابل پیش‌بینی‌تر حرکت خواهد کرد، یا همچنان در چرخه خاموشی‌ها و فشارهای سیاسی گرفتار خواهد ماند. هیبریدسازی انرژی، بیش از یک انتخاب فنی، شرط لازم برای آینده باثبات در شمال عراق است.

میدل ایست مانیتور